Het doel van dit onderzoek is het verzamelen van informatie over het welzijn van (voormalig) tienermoeders op de lange termijn. Het onderzoek toont data die beleidsmakers kunnen gebruiken ten behoeve van een ondersteuningsprogramma voor tienermoeders.
Fiom heeft samen met het Universitair Medisch Centrum Groningen onderzoek gedaan naar het welbevinden van Nederlandse vrouwen die voor hun twintigste hun eerste kind kregen. Hoewel er al eerder onderzoek is gedaan naar het welbevinden van tienermoeders op de korte termijn, weten we nog relatief weinig over de lange termijn. De resultaten kunnen helpen bij het ontwikkelen van de juiste hulp en ondersteuning voor (voormalig) tienermoeders. Het artikel is eind 2021 gepubliceerd in een wetenschappelijk tijdschrift.
Nederlandse tienermoeders
Het aantal tienerzwangerschappen in Nederland is een van de laagste ter wereld. Ter vergelijking: in 2019 was het aantal zwangerschappen per 1.000 meisjes (leeftijd 15 tot 19 jaar) 17.3 in Amerika, 11.9 in Engeland, en 3.6 in Nederland. Dit lage aantal in Nederland is deels te danken aan seksuele voorlichting en de toegankelijkheid van anticonceptie. Toch is er ook een schaduwkant van dit liberale beleid. Ongewenste (tiener)zwangerschappen worden vaak geassocieerd met schaamte, taboe en het resultaat van roekeloos gedrag.
Kwetsbare situatie
De meisjes die in Nederland op jonge leeftijd zwanger raken, bevinden zich vaak al voor de zwangerschap in een kwetsbare situatie. De zorg voor een kind maakt bestaande problemen ingewikkelder. Verschillende onderzoeken tonen negatieve consequenties voor tienermoeders in de eerste jaren na de geboorte van hun kind. Maar hoe is het met hun welbevinden gesteld na die eerste jaren?
Onderzoeksmethode
Tussen december 2018 en februari 2019 vulden 248 vrouwen onze vragenlijst in. Zij waren tussen de 18 en 60 jaar oud. We vroegen naar hoe deze vrouwen hun welbevinden, werk, opleiding, huisvesting en sociale steun ervaren. Om te onderzoeken hoe het met de vrouwen ging in de loop van de tijd, hebben we hen in drie groepen verdeeld: vrouwen die kort geleden voor het eerst moeder zijn geworden (0 tot 3 jaar), iets langer geleden (4 tot 12 jaar), of lang geleden (meer dan 12 jaar).
Figuur 1: Kenmerken van de deelnemers aan het onderzoek naar welbevinden van tienermoeders op de lange termijn
Onderzoeksresultaten
Gelukkig en tevreden
Bijna 80% van de vrouwen geeft aan gelukkig te zijn en tevreden met hun leven. Ondanks dat veel vrouwen gelukkig en tevreden zijn, geeft ongeveer een op de zes vrouwen aan zich eenzaam te voelen. Er is bijna geen verschil in welbevinden tussen de vrouwen die kort geleden, iets langer geleden of lang geleden voor het eerst moeder zijn geworden.
Werk, studie en inkomen
Vrouwen die kort geleden voor het eerst moeder zijn geworden, werken minder uur per week en ontvangen meer toeslagen dan moeders die langer geleden voor het eerst een kind kregen. Een mogelijke verklaring is dat moeders die recent een eerste kind kregen vaker naar school gaan of studeren, en daardoor minder werken en vaker toeslagen ontvangen.
Wonen
Vrouwen die kort geleden voor het eerst moeder zijn geworden, zijn minder tevreden met hun woonomstandigheden dan vrouwen die iets langer geleden of lang geleden moeder zijn geworden. Zij zijn vaker op zoek (53%) naar een andere woning dan vrouwen die iets langer geleden voor het eerst moeder zijn geworden (43%) en vrouwen die lang geleden voor het eerst moeder zijn geworden (29%).
Sociale steun
Moeders gaven aan dat zij veel steun kregen van vrouwelijke familieleden, zoals moeders, zussen, of tantes. Ook van partners en vrienden kregen moeders veel steun. Ongeveer een op de vier vrouwen kreeg steun van zorgverleners of zorginstanties, zoals een psycholoog of huisarts.
Opvallend veel rokers
Van alle vrouwen die de vragenlijst invulde, gaf meer dan een op de drie aan verslaafd te zijn aan het roken van sigaretten. Dit is hoger dan het aandeel rokers onder 18-plussers in Nederland (16%) (CBS Statline, 2018).
Conclusie
Over het algemeen gaat het goed met de moeders die de vragenlijst invulde: een groot deel was op het moment van deelname gelukkig en tevreden met hun leven. Dit was het geval voor zowel vrouwen voor wie het kort geleden was dat zij hun eerste kind kregen als voor vrouwen voor wie dit langer geleden was. Wat betreft het inkomen en woonomstandigheden zijn moeders die recent een kind hebben gekregen iets minder goed af dan vrouwen voor wie dit langer geleden is. Deze resultaten suggereren dat tienermoeders moeilijkheden overwinnen in de jaren na de geboorte van hun eerste kind. Omdat roken schadelijk is voor zowel moeder als kind, wordt aangeraden extra aandacht te geven aan activiteiten gericht op het stoppen met roken bij adolescenten die in verwachting zijn en jonge moeders.
Meer lezen
- Life after teenage childbearing: A long-term view on teenage mothers’ wellbeing. van Tintelen, A. M., Bolt, S. H., Dalmijn, E., & Jansen, D. E. (2021). Journal of reproductive and infant psychology, 1-15. Heb je geen toegang tot dit tijdschrift? Dan kun je het artikel opvragen bij Sophie Bolt via sbolt@fiom.nl. Zij heeft een link naar gratis exemplaren die zij persoonlijk mag delen. Life after teenage childbearing: A long-term view on teenage mothers’ wellbeing.
- Tienerzwangerschap bij meiden met een lichte verstandelijke beperking. Lisdonk, J. V., Dalmijn, E. W., & Cense, M. (2016). Rutgers en Fiom. JGZ Tijdschrift voor jeugdgezondheidszorg, 49(1), 8-13. Tienerzwangerschap bij meiden met een lichte verstandelijke beperking.
- Tienerzwangerschap en tienerouderschap in Nederland. Dalmijn, E. W. (2017). Jeugdbeleid, 11(1), 9-15. Tienerzwangerschap en tienerouderschap in Nederland.
- Gewoon gezellig, met zo’n buik. Tienerzwangerschap bij meiden met een lichtverstandelijke beperking. Lisdonk, J. V., Dalmijn, E. W., & Cense, M. (2016). Rutgers en Fiom. Gewoon gezellig, met zo’n buik. Tienerzwangerschap bij meiden met een lichtverstandelijke beperking.