Een realistisch beeld van zwangerschap en abortus

Gedurende de eerste negen weken ontwikkelt de zwangerschap zich geleidelijk. Je vindt hier foto's van de verschillende stadia.

Deze foto's laten zien wat je met het blote oog ziet na een instrumentele abortus. Ons doel is om een realistisch beeld te geven van hoe het weefsel er bij een jonge zwangerschap uitziet. Dit is kleiner en anders dan op echobeelden, omdat je bij een echo vaak een uitvergroting ziet. En omdat je op een echo transparante structuren van een embryo kunt zien die je met het blote oog niet ziet. Op anti-abortus websites kom je soms ook beelden tegen die niet kloppen met de werkelijkheid, met de genoemde zwangerschapsduur of met de zwangerschapsduur waarbinnen de meeste abortussen plaatsvinden. De foto's die we hier laten zien worden ook gebruikt in medische leerboeken. 

Deze bronnen hebben een andere intentie. Ze zijn bedoeld om gewenst zwangere mensen voor te lichten. Soms wordt het echo-materiaal ook bewerkt, wat een vertekend beeld geeft. De beschrijvingen op dit soort websites kunnen uit enthousiasme over de zwangerschap soms sturend of gekleurd zijn. Of mensen die te maken hebben met een ongewenste zwangerschap kunnen dit zo ervaren.

We hebben ervoor gekozen de zwangerschap tot 9 weken te laten zien, omdat het grootste deel (77% in 2023) van de abortussen in deze termijn van de zwangerschap plaatsvindt. Daarnaast is een behandeling met de abortuspil mogelijk tot 9 weken. Juist bij deze behandeling kun je geconfronteerd worden met het weefsel dat eruit komt en kan het helpen hierop voorbereid te zijn. Bij een instrumentele behandeling kan het ook helpend en troostend zijn om het weefsel te zien. 

Bij de ontwikkeling van deze webpagina zijn meerdere abortusartsen betrokken. Vanuit hun kennis en ervaring hebben zij bevestigd dat deze foto’s waarheidsgetrouw zijn. 

Er wordt vaak gesproken over een 'hartslag' vanaf 6 weken. Wat je waar kunt nemen op de echo bij 6 weken is een elektrische activiteit van (embryonale) cellen die in een later stadium het hart zullen vormen. Een volledig functionerend hart wordt bij de meeste embryo’s tussen de 10 en 12 weken zwangerschap zichtbaar op een echo. [1, 2]

Anatomische ontwikkeling van het hart

Elektrische activiteit (ongeveer 5 weken zwangerschap): 
Het hart begint als twee buisjes die samen de vier hartkamers gaan vormen. 
Rond dag 22-23 na de bevruchting (ongeveer 5 weken na eerste dag van de laatste menstruatie) laat de hartbuis voor het eerst elektrische activiteit zien. Dit komt door speciale cellen die later zorgen dat het hart gaat kloppen. 

Eerste samentrekkingen en pompwerking (ongeveer 5 weken zwangerschap): 
De hartbuis trekt onregelmatig en zwak samen. Dit is een beginnende bloedsomloop, waarbij bloed door het embryo wordt gepompt. 

Werkende bloedsomloop (ongeveer 6 weken zwangerschap): 
Aan het einde van de zesde week sluit de hartbuis en ontstaan de vier hartkamers. Het bloed begint nu in een vaste route te stromen. 

Ontwikkeling van een hartslag (na ongeveer 6 weken zwangerschap): 
Na ongeveer 6 weken zwangerschap is de hartslag meer gecoördineerd en meetbaar. Met een moderne echo kan de hartslag vanaf deze periode worden gezien.  

Volledig functionerend hart (na ongeveer 10-12 weken zwangerschap) 
Een volledig functionerend hart is bij circa 10 tot 12 weken zwangerschap zichtbaar op een echo. *Bron 2

In het eerste trimester voelt de vrucht geen pijn. Vanaf het tweede trimester kan de vrucht bewegen en reageren op dingen die in de buik gebeuren. Sommige mensen zullen dit pijn noemen, maar het is niet hetzelfde als wat volwassenen voelen. Het brein en het zenuwstelsel van de vrucht zijn nog niet genoeg ontwikkeld om pijn te hebben zoals wij dat ervaren. Tussen 12 en 20 weken zwangerschap begint de ontwikkeling van het systeem dat met pijn te maken heeft. Als de foetus al iets ervaart, weet het niet waar het vandaan komt, heeft het daar geen emotionele reactie op en vergeet het die prikkel direct weer. [3]

De structuren in het lichaam van de foetus die zorgen voor een reactie, zoals een beweging zijn speciaal voor de periode in de baarmoeder en te vergelijken met reflexen. [4, 5]

Dat is niet wat we met deze informatie willen overbrengen. We erkennen dat de gevoelens van mensen over een zwangerschap erg kunnen verschillen. Ons doel is realistische en feitelijke informatie te geven die online lastig te vinden was. En we vinden het belangrijk daar juist geen mening of oordeel over te geven. Het is aan jou om te bepalen wat deze feiten voor jou betekenen en eventueel hoe ze je kunnen helpen bij je keuze of de verwerking. 

Abortus is een van de meest uitgevoerde en veiligste medische procedures als deze wordt gedaan door een (in Nederland) gekwalificeerde arts. Ter vergelijking, de kans op complicaties bij abortus is veel kleiner dan bij een bevalling. Er kunnen wel bijwerkingen en complicaties ontstaan, maar dat komt maar bij 3 op de 100 mensen (2,7%) voor. De Inspectie Gezondheidszorg en Jeugd rapporteert jaarlijks over deze complicaties. [6] De twee meest voorkomende complicaties zijn:  

• een incomplete abortus: dit komt bij 2 op 100 (1,7%) cliënten voor,  
• veel en langdurig bloedverlies: dit komt bij 5 op de 1.000 (0,5%) cliënten voor. 

Als een abortus wordt uitgevoerd door een professionele zorgverlener heeft dit geen invloed op de bestaande vruchtbaarheid van een vrouw. Complicaties die tot onvruchtbaarheid kunnen leiden zijn zeer zeldzaam bij een veilige en legale abortus. 

Voor een uitgebreide beschrijving van wat je kunt verwachten tijdens en na een abortus kun je kijken op de website van de abortuskliniek. 

In Nederland is het toegestaan om tot 24 weken (vanaf de eerste dag van de laatste menstruatie) een abortus te laten uitvoeren. Ruim 90% van alle abortussen vindt plaats in een abortuskliniek, ongeveer 10% vindt plaats in een ziekenhuis. Sinds 2025 mogen huisartsen ook de abortuspil voorschrijven. Je kunt rechtstreeks een afspraak maken bij een abortuskliniek of naar je huisarts gaan.  

In Nederland worden de kosten van een abortus vergoed als je hier woont of werkt. Een abortus in een abortuskliniek of bij jouw huisarts wordt door de overheid betaald. Jouw zorgverzekeraar vergoedt een abortus in een ziekenhuis. Twijfel je of is jouw situatie anders? Kijk bij ‘wat kost een abortus?’ op ngva.net of neem contact op met de abortuskliniek. 

Gevoelens van opluchting, verlies, verdriet, boosheid, schuldgevoel of een combinatie van deze emoties na een abortus zijn normaal. Ook als je zeker weet dat je de juiste beslissing hebt gemaakt. Meestal verdwijnen deze gevoelens na een aantal dagen of weken. Deze (tegenstrijdige) gevoelens zijn soms verwarrend; dat is ook heel normaal. Belemmeren deze gevoelens je in je dagelijkse leven? Dan kun je hulp bij abortusverwerking inschakelen. 

Fiom biedt een e-module aan: abortusverwerking. Hierin maak je oefeningen. Er is een module voor vrouwen en vanaf 2025 ook een module voor partners. Wil je liever face-to-face met een gespecialiseerde hulpverlener praten? Neem contact op met Fiom voor een doorverwijzing voor (gratis) hulp of kijk op infopuntonbedoeldzwanger.nl. 

Je kunt altijd contact opnemen met je huisarts of een abortuskliniek als je vragen hebt. Kijk ook eens bij de veel gestelde vragen op de website van het Nederlands Genootschap van Abortusartsen (NGvA). Ben je nog niet zeker wat je met je onbedoelde zwangerschap wilt? Bel dan met Fiom op 088 - 126 49 90 of mail: oz@fiom.nl.