27/06/2018 - Tekst: Angela Jans
Een ongewenste zwangerschap, een moeilijke bevalling, afgestaan worden… Kinderen, hoe klein ook, krijgen daar vaak onplezierige gevoelens van mee, weet Willemijn Bergman, medewerker bij Adoptievoorzieningen. Het veroorzaakt stress, in meer of mindere mate, die zich vroeg of laat uit. In welke vorm dat gebeurt, hangt af van factoren zoals karakter en de manier waarop het kind opgevangen is na een ingrijpende gebeurtenis. Hoe dan ook, veel adoptiekinderen hebben te maken gehad met prenatale en early life stress, dus adoptieouders kunnen er maar beter op voorbereid zijn.
Bergman ondersteunt adoptieouders en hun kroost met behulp van video-interactiebegeleiding en Sherborne-samenspel. Dat doet ze niet alleen bij problemen; advies en hulp kan ook aangevraagd worden ter bevestiging, bij vragen, zorgen of behoefte aan een klankbord. Ook geeft ze lezingen over stress- en emotieregulatie bij adoptiekinderen.
Onder meer bij vergunninghouder A New Way. Daar vertelt ze dan bijvoorbeeld: “De biologische moeder heeft in veel gevallen tijdens de zwangerschap gekampt met grote zorgen. Bijvoorbeeld vanwege dakloosheid, geldgebrek, geweld of middelengebruik. Al tijdens de zwangerschap kan door de stress bij moeder het opbouwen van een gezonde gehechtheidsrelatie met het kind verstoord worden. De moeder kan er niet zijn voor haar ongeboren kind, of ze heeft zelfs een afkeer van het kind dat zij draagt. Prenataal en ook daarna slaat een kind dat op in het fysieke geheugen, als informatie in het lijf, terwijl het nog niet in staat is zichzelf te beschermen tegen de heftige emoties die deze zaken teweegbrengen. Zo’n kind kan het ook nog niet begrijpen. Veel stress van de moeder tijdens de zwangerschap activeert het stress-systeem van de ongeboren baby. Het gevolg: moeite met slapen, snel overprikkeld, overmatig huilen, angstig enzovoort.”
Herstel is mogelijk
Het goede nieuws: er zijn herstelmogelijkheden, ook als je de zorg krijgt voor een baby die veel stress heeft ervaren. Om te beginnen door het kind te laten voelen dat het niet alleen is. Samen zijn, babbelen, contact maken, vasthouden. Bergman: “Ouders kunnen het verhaal over gehechtheid, trauma en stress niet vaak genoeg horen. Wat ik probeer duidelijk te maken is: als een kind gestrest is, kun je soms misschien moeilijk in de natuurlijke flow komen. Vertrouwen op je gevoel is dan te eenvoudig, omdat de stress bij de ouders dan ook groter wordt, en dan kun je juist niet meer helder denken en rustig voelen. Als een kindje heel onrustig is, veel huilt, wordt bijna elke ouder daar onzeker van. Dat is heel normaal. Zeker omdat je dan vaak ook nog eens ongevraagd allerlei goedbedoelde adviezen krijgt. Dan ga je twijfelen en weet je helemaal niet meer wat wijsheid is. Wat je dus het beste kunt doen is bij jezelf blijven, je gevoel volgen. Durf gewoon je eigen weg te kiezen. Al is dat vaak niet voldoende, als het kind erg onrustig is en de ouder idem dito.”
Adoptiekinderen hebben vaak last van spanningen, van stress. Bij baby’s uit zich dit doorgaans in veel huilen, overstrekken, verkrampen, boos zijn. Op latere leeftijd ziet Bergman kinderen met heftige woede-uitbarstingen, agressie en andere problematiek die veelal is terug te voeren op prenatale en/of early life stress. Immers al in de baarmoeder, tijdens de geboorte en direct na de bevalling – hoe pril het leven ook is – slaat het lijf alles op wat er gebeurd is. Ze geeft een voorbeeld: “Een jongetje bleef maar zeggen dat zijn biologische moeder hem geslagen had. Dat leek onmogelijk, want hij was als jonge baby geadopteerd. Toch hield hij vol. Op een gegeven moment heeft de adoptiemoeder het voorgelegd aan de biologische moeder van de jongen. Zij bevestigde dat ze tijdens de zwangerschap veel op haar buik had geslagen in de hoop de zwangerschap te beëindigen… De jongen had dus gelijk! Meestal komen er echter geen woorden om dit te uiten, deze jongen had het geluk dat hij de woorden vond.”
Leer het kind te ontspannen
“Hersenen geven chemische stoffen af die het lichaam helpen te waarschuwen voor bedreiging. Een ongewenste zwangerschap, de bevalling, overgedragen worden aan pleegzorg en vervolgens aan de adoptieouders: het geeft stress. Het gaat erom hoe de stress vervolgens wordt geluwd door een sensitieve volwassene, in hoeverre je daar als mens later last van krijgt. Als dat luwen niet of onvoldoende gebeurt, kun je een opeenstapeling van stressfactoren krijgen. Dus neem als adoptieouder ruimschoots de tijd voor je kind: elke voeding, elke verschoning is een mogelijk herstelmoment. Natuurlijk, een huilbaby kan ook last hebben van darmkrampjes, reflux of iets anders, dat moet je allemaal onderzoeken. Maar als er geen medische oorzaak is geconstateerd, kun je het beste heel zwaar inzetten op fysieke verzorging en ontspanning. Koester het kind, ga het wiegen, probeer veel te babbelen, te zingen, zorg voor huid-op-huidcontact, geef dagelijkse massages, afgestemd op wat het kind aankan. En wees voorspelbaar. Rust, ritme en regelmaat zijn heel belangrijk. Dat vraagt soms om veel geduld van ouders. Maar als de baby altijd prenataal stress heeft gehad, heeft-ie geen notie van wat ontspanning kan zijn. Het is logisch dat het tijd kost om dat op gang te brengen. Omdat je dat als ouder een baby niet simpelweg kunt uitleggen maar alleen kunt laten ervaren, moet je alle zeilen bijzetten.”
Bergman ondersteunt daarom ook de roep om adoptieouders langer verlof te geven. Allebei, zodat ze elkaar ook kunnen aflossen. Want dat het vermoeiend kan zijn om een onrustig kind rustig te krijgen, is wel duidelijk. Het vergt soms een lange adem. “Mijn boodschap is: het kan echt veranderen, je kunt alleen maar winnen. Als je maar vol blijft houden om rust te creëren, om ontspanning te laten voelen. Dan kan het kind uitreiken naar de ander, letterlijk de armen wijd openen en non-verbaal vragen: ik vertrouw me toe aan jou, wil je me helpen? Een kind dat gestrest is, doet dat niet. Ontspanning is het toverwoord.”
