Fiom heeft het inventariserend onderzoek naar het beleid rondom afstand ter adoptie en vondelingen in vier buurlanden geüpdatet. De analyse geeft een uitgebreid beeld van hoe Frankrijk, Vlaams-België, Duitsland en Engeland hun beleid hebben geregeld.
Afstand ter adoptie en vondelingen in vier buurlanden
Een aantal nieuwe zaken sinds het vorige onderzoek (2017)
In 2020 is men in België gestart met het oprichten van een afstammingscentrum. Dit afstammingscentrum is bedoeld als aanspreek- en oriëntatiepunt voor iedereen met afstammingsvragen, en biedt hulp bij de zoektocht naar biologische familie. Adoptiehuis verwacht dat vooral kinderen van anonieme spermadonoren en kinderen die onder anonieme bevalling in Frankrijk geboren zijn er gebruik van zullen maken.
Hoewel adopties in Duitsland wettelijk standaard gesloten zijn, is er sinds 28 mei 2020 een wet aangenomen die open adoptie promoot. In deze wet, die 1 juli 2020 in werking treedt, staat dat professionals die betrokken zijn bij het adoptieproces verplicht zijn met de aspirant adoptieouders en de geboorteouders de mogelijkheden van informatie-uitwisseling en contact te bespreken. Verder moeten de professionals wijzen op het recht van geadopteerden op informatie over hun afstamming en het recht om hun adoptiedossier in te zien vanaf het moment dat zij 16 jaar oud zijn.
Een aantal opvallende onderlinge verschillen tussen de landen
Er is een groot verschil in de termijn waarin de biologische ouder(s) nog kan terugkomen op het besluit tot afstand ter adoptie. In Nederland is die termijn met minimaal 1 jaar en drie maanden na de geboorte het langst. In Duitsland het kortst: na het ondertekenen van de schriftelijke afstandsverklaring bij 8 weken na de geboorte kan de ouder dit besluit niet meer terugdraaien. Wel kan de rechter redenen zien om de verklaring ongedaan te maken. Ook in Engeland is de periode aanzienlijk korter dan in Nederland: minimaal 16 weken na de geboorte kunnen de aspirant adoptieouders de adoptie aanvragen en als de rechter die toezegt is er geen weg meer terug.
In ons buurland België wordt de baby bij een voornemen tot afstand ter adoptie vaak meteen na de geboorte bij de aspirant-adoptieouders geplaatst. Ook in Duitsland en Engeland is hier sprake van, zij het in mindere mate. In Nederland is dat niet het geval. Hier gaat het kind in principe na de geboorte eerst voor een periode van drie maanden – de bedenktijd voor de biologische ouder(s) - naar een tijdelijk pleeggezin.
Alleen in België en Frankrijk heb je twee juridische soorten adoptie: volledige adoptie en deeladoptie. Bij deeladoptie behoudt het kind juridische banden met de biologische familie. In Nederland, Engeland en Duitsland is deeladoptie niet mogelijk.
De verschillen tussen Frankrijk en de andere landen zijn groot te noemen. Frankrijk is het enige van de vijf landen waar de biologische vader in principe niet bij het afstandsproces wordt betrokken en waar een vrouw wettelijk in ieder ziekenhuis anoniem of onder pseudoniem kan bevallen. Meer dan 70% van alle binnenlandse adopties in Frankrijk betreft kinderen van moeders die anoniem zijn bevallen.
Naast Frankrijk is ook in Duitsland bevallen onder pseudoniem per wet geregeld. Dit houdt in dat de gegevens van de moeder niet bekend gemaakt worden, maar op een plek bewaard worden waar het kind toegang toe heeft als het oud genoeg is. In België en Engeland is dit niet mogelijk. In Nederland is een regeling in de maak met het Ministerie van Justitie & Veiligheid en de betrokken organisaties. Dit betreft geen nieuwe wet, maar een samenwerkingsafspraak: de benodigde stappen worden in een protocol uitgewerkt.
In Engeland is de rechtbank bevoegd om ouders uit hun ouderlijke macht te zetten en het kind in staatszorg op te laten nemen of zelfs het kind ter adoptie aan te bieden. Dit laatste – het kind tegen de wil van de ouders ter adoptie aanbieden - is in bijna geen enkel ander Europees land mogelijk. De toestemming van de biologische ouders om het kind af te staan ter adoptie, is niet nodig volgens de Engelse wet. Verplichte plaatsing ter adoptie komt echter vrijwel nooit voor bij pasgeboren kinderen.
In deze tabel kun je in één oogopslag duidelijk zien hoe de landen overeenkomen maar ook waarin ze van elkaar verschillen. Ter informatie is ook Nederland in deze tabel opgenomen. Wil je meer weten? Kijk dan naar de informatie over de verschillende landen:
Meer informatie over de Nederlandse situatie