27/03/2018 - Tekst: Maureen Welscher
Hoe ga je als geadopteerde verder na een bezoek aan je geboorteland, waar je misschien ook wel kennis hebt gemaakt met je biologische familie? Journalist en adoptiemoeder Maureen Welscher was er zo benieuwd naar dat ze besloot er een boek over te schrijven. In ‘Thuis in twee landen’ laat ze adoptieouders en geadopteerden vertellen over wat er gebeurde ná de rootsreis. Voor Adoptiemagazine online gaat Welscher in op haar eigen ervaringen met haar uit Taiwan geadopteerde kinderen.
Leuk hoor, zo’n rootsreis, maar dan heb je je biologische familie gevonden, en dan? Nergens tools waar je iets mee kunt, die je op weg helpen. Wat is er eigenlijk bekend over rootsreizen en het effect ervan? Veel literatuur is er niet op dit gebied. De weinige wetenschappelijke studies die er zijn gedaan, stammen nog uit de tijd van vóór social media. Een onderzoek uit 2001 laat zien dat verreweg het merendeel van alle geadopteerden die gezocht heeft, dit de moeite waard vond, en dat iets meer dan 60 procent van degenen die familie gevonden hebben, contact houdt tot periodes van acht jaar of langer na het vinden. Maar dat contact was dus nog op de ouderwetse manier: brieven schrijven, of telefoneren. Hoeveel gemakkelijker is het tegenwoordig om contact te houden via Facebook.
Voor- en nadelen Facebook
Inmiddels heb ik persoonlijk ondervonden dat Facebook ontzettend handig is, maar ook voor verwarring kan zorgen door miscommunicatie, taalproblemen en/of cultuurverschillen. Ik vind het niet altijd even gemakkelijk, dat contact onderhouden. Een van de dingen waar ik tegenaan liep, was dat de moeder van mijn zoon Luc vaak niet of heel laat reageerde op foto’s of filmpjes. Toen Luc jarig was, stuurde ik haar een filmpje van hem terwijl hij zijn verjaardagstaart in stukken sneed. Daar kreeg ik geen reactie op en Luc was zwaar teleurgesteld. Zo teleurgesteld dat hij zei: “We sturen niks meer naar mijn moeder, alleen als ze erom vraagt.”
Ik baalde ook. Hoeveel tijd kost het nou om even een duimpje of een sticker te sturen via Facebook? En soms kreeg ik een duimpje maar dan vond ik dat ze zich er wel heel makkelijk van afmaakte. Had ik een hele lap tekst geschreven, kreeg ik als antwoord zo’n duimpje… Wat bij mij weer voor irritatie zorgde. Gelukkig kunnen wij altijd terugvallen op Jean, een maatschappelijk werkster bij ‘ons’ kindertehuis die ontzettend goed Engels spreekt en contactpersoon is tussen de biologische familie van Luc en ons. Toen ik haar vroeg hoe het nou precies zat, vertelde ze dat het Engels van Luc’s moeder vrij slecht is en dat het haar nerveus maakt om in het Engels terug te schrijven. Vandaar de duimpjes. Soms schakelt ze een vriendin in die heel goed Engels kan waardoor ik dacht dat zijn moeder dus wél goed het Engels beheerst, maar ze wil die vriendin niet elke keer lastig vallen. Vandaar dat de reacties zo lang op zich lieten wachten. Jean vertelde ook dat ze onlangs een Nederlandse jongen had begeleid die precies hetzelfde meemaakte. Hij schreef lange verhalen en verwachtte dat ook terug van zijn biologische familie. Maar ook zijn familie had veel moeite met Engels en ze waren heel druk met hun werk. De jongen voelde zich zwaar teleurgesteld in hun reactie, maar hij begreep het uiteindelijk wel toen Jean het hem had uitgelegd.
Dit soort teleurstellingen, veroorzaakt doordat de communicatie gebrekkig verloopt en er niet aan verwachtingen wordt voldaan, kan er wel voor zorgen dat het contact verwatert. Adoptiedeskundige Ineke Heesterbeek zegt in mijn boek hierover: “Langzaam de contacten opbouwen op een veilige manier voor alle partijen, dat is eigenlijk op elke leeftijd belangrijk. Je biologische familie kan veel herkenning geven, zowel innerlijk als uiterlijk, zodat je zoveel mogelijk bij elkaar wilt zijn. Het kan gebeuren dat het contact weer snel opbrandt, vanwege verwachtingen en gevoelens aan beide kanten. Rustig opbouwen en goed naar je gevoel blijven luisteren is daarom belangrijk. En als het om een kind gaat, spelen de ouders daarbij een grote rol.” Het contact tussen mij en Luc’s moeder is gelukkig nog steeds heel goed. Soms gaan er weken voorbij waarin we geen contact hebben en soms is er dagelijks contact. Heel vaak gaat het over Luc maar vaak ook over vakanties of eten. Ondanks het oppervlakkige Facebook heb ik toch het idee dat we een band hebben opgebouwd. Ze voelt als familie.
Eenrichtingsverkeer
Mijn inmiddels achttienjarige dochter onderhoudt de contacten met haar moeder zelf. Eerlijk gezegd was het vanaf het begin al eenrichtingsverkeer. Het initiatief om elkaar beter te leren kennen kwam altijd van mijn dochter, moeder zelf zocht nooit als eerste contact. Aan haar Engels kan het niet liggen, want dat beheerst ze goed. Een keer heb ik haar benaderd met de vraag of ze meer dingen uit haar leven met Annemei wilde delen zodat er een dieper contact zou kunnen ontstaan. ‘Sure’, antwoordde moeder, maar vervolgens kwam er niets. Annemei stelt zich geduldig op, snapt ook wel dat het voor haar moeder misschien lastig is om haar in haar leventje te integreren en is blij met elke reactie van haar.
Tot moeder Annemei’s achttiende verjaardag vergeet. Mijn dochter kijkt elke keer op haar mobiel en roept gefrustreerd: “Een half uur geleden was ze nog online, ze had gewoon iets op mijn tijdlijn kunnen plaatsen!” (Een nadeel van Facebook: je kunt precies zien hoeveel tijd iemand hier doorbrengt. En als die persoon dan geen tijd heeft om iets naar je te sturen, doet dat pijn. Voor mijn dochter voelt het alsof ze niet de moeite waard is.) Ik zoek weer een excuus en zeg dat haar moeder voor haar werk in Bangkok zit en ze het waarschijnlijk te druk heeft om al die Facebook-berichten te lezen. Dat is voor dochter geen excuus. We zetten een foto van haar op haar Facebookpagina onder een grote 18. Maar nog steeds komt er geen reactie uit Bangkok en ik zie dochter steeds bozer en verdrietiger worden.
Uiteindelijk stuur ik moeder de volgende dag een berichtje dat ze de verjaardag van Annemei is vergeten. Ik zet erbij dat ik besef dat ze het druk heeft met haar werk. Daarmee bied ik haar een excuus waar ze op in kan spelen. Nog even overweeg ik om de gevoelens van Annemei niet te benoemen om haar geen schuldgevoel te geven, maar dan denk ik: waarom zou ze niet mogen weten dat haar gedrag consequenties heeft voor haar kind? Binnen een half uur volgt een bits: “Ik zit voor mijn werk in Thailand.” Geen emoji om de toon te verzachten, geen emoji als een verpakt ‘sorry’. Zelfs niet een veel te late ‘Happy birthday’ kan ervan af. Sindsdien is er geen contact meer met haar.
Waarschijnlijk heb ik haar zwaar beledigd met mijn kritiek. Misschien had ik het niet moeten schrijven, maar mijn hart bloedde toen ik zag hoe zwaar teleurgesteld mijn dochter was in moeder. Dat is een van de dingen waar je rekening mee moet houden als er contacten worden gelegd met de biologische familie: de familie kan minder leuk zijn dan je had gehoopt. Met de interactie die er gaat ontstaan, kunnen er ook misverstanden ontstaan, reacties die anders zijn dan je had gehoopt. Met pijn en teleurstelling tot gevolg.
Eigen weg vinden
Voor mijn dochter is het niet de relatie geworden waar ze op had gehoopt, er is niet eens sprake van een relatie. En dat doet pijn en maakt verdrietig. Annemei zal haar eigen weg hierin moeten vinden. Als adoptiemoeder kan ik mijn kind alleen een veilige thuishaven bieden waarin ze met alles kan terugkeren, met haar blijdschap, met haar verdriet en haar boosheid. En boos is ze. “Ik ben nooit boos geweest op mijn moeder omdat ze me heeft weggegeven. Maar nu ben ik wel boos omdat ze zo stom doet”, zegt ze. Heb ik spijt dat we destijds contact zochten? Nee, absoluut niet. Haar moeder zal altijd een speciaal plekje in mijn hart houden, want ze wilde ons anderhalf jaar geleden wél ontmoeten en gaf daarmee mijn dochter de kans zich completer te voelen. Ik blijf hoop houden. Misschien komt er in de toekomst een nieuwe kans om aan de relatie te werken.
‘Thuis in twee landen’ is te bestellen via: www.retourtjeroots.nl. Prijs: € 18,95.
