In 1884 vond de eerste beschreven behandeling Kunstmatige Inseminatie met Donorzaad (KID) plaats in Amerika. In 1948 volgde Nederland. Pas veel recenter vonden de eerste behandelingen met eiceldonatie en embryodonatie plaats. Donaties waren aanvankelijk enkel anoniem.
Internationaal
Van ‘medische behandeling’ naar ‘nieuwe gezinsvorm’
Vanaf het begin werd donorconceptie gezien als een behandeling van onvruchtbaarheid. De focus van de behandeling lag daarbij op de wensouders. Het kind en de donor waren nog niet in beeld. Donorconceptie lost niet de onvruchtbaarheid op maar vervult wel de wens voor een kind en de vorming van een nieuw gezin. Geleidelijk begon men ook meer de gevolgen van donorconceptie voor het kind en de donor te zien.
Van ‘geheimhouding’ naar ‘openheid’
Aanvankelijk was spermadonatie gehuld in geheimhouding en taboe. De betrokkenheid van een derde (de donor) in de partnerrelatie, legde snel de link met ‘echtelijke ontrouw’. Het juridisch kader voor de donor en vader bestond nog niet en gaf veel onzekerheid. Geloofsovertuigingen waren gekant tegen inmenging in het ontstaan van het leven, en het ‘heilige huwelijk’. Onvruchtbaarheid van de man was een taboe. Hierdoor raadden artsen aanvankelijk aan om er met niemand over te praten, ook niet met het kind. Het zou te belastend zijn voor het kind.
In de jaren 80 namen stilaan de morele bezwaren af: IVF, eiceldonatie en embryodonatie werden als een succes gezien, lesbische paren kregen geleidelijk toegang tot vruchtbaarheidsbehandelingen waardoor spermadonatie ook meer zichtbaar werd. Door (internationale) adopties werd kennis opgedaan over het belang van afstammingsinformatie, en de visie van een gezinsvorm met focus op familiebanden en vertrouwen. Dit alles heeft ervoor gezorgd dat er meer openheid over donorconceptie kwam.
Hierdoor veranderde het advies van “niet vertellen’ naar 'praten met je kind' over donorconceptie.
Van ‘anonimiteit’ naar ‘identificeerbare donoren’
Aanvankelijk was anonieme donatie de standaard. Nog steeds is anoniem doneren internationaal een discussiepunt maar meer en meer landen passen hun wetgeving aan. Zweden was in 1985 het eerste land ter wereld dat anonieme donatie wettelijk afschafte. Het welzijn van het kind werd centraal gezet en toegang hebben tot afstammingsinformatie werd als belangrijk gezien voor iemands welzijn. Sindsdien volgden verschillende landen.
Landen kunnen wel verschillen in vanaf wanneer het kind toegang kan hebben tot informatie over de donor en op welk manier hij/zij deze informatie kan verkrijgen.
In landen als Spanje, Frankrijk, België en de voormalige Oostblok-landen is anonimiteit nog de basis. In Frankrijk en Spanje zijn wel discussies lopende over het behoud van anonimiteit. Mede ingegeven doordat het garanderen van aninimiteit niet meer mogelijk is door online DNA-databanken. In Denemarken, waar European Sperm Bank en Cryos Sperm Bank gesitueerd zijn, bestaat een systeem van anonieme en identificeerbare donatie naast elkaar.
